Moderne Quilts

Flox den Hartog Jager

De snelste weg naar een moderne quilt is de herhalende geometrische patronen achter ons te laten. Onze quilts worden verhalend. We zoeken inspiratie in een persoonlijk verhaal of iets in de natuur dat ons raakt. Een bloem of een boom. Dat verwerken we liefst op een figuratieve wijze, al dan niet enigszins abstraherend. Maar dat hoéft niet!

Moderne Quilts –  Flox den Hartog Jager

Drie jaar geleden kocht ik een boek dat Color Improvisations heet. Hoewel ik zelf heel verhalend werk, was ik getroffen door de werken die daarin stonden. Dit waren duidelijk moderne quilts, maar ze hadden iets van de geometrie van traditionele quilts behouden. Hier waren kunstenaars aan het werk die eerder uitgingen van kleur en vorm dan idee en inhoud. Hun werk kwam, anders dan de verfijnde en uit vele kleine delen opgebouwde traditionele quilts, groots en assertief over.   De veelal grote vormen sneden elkaar in een gedurfde scherpte als gevolg van een helder en contrastrijk kleurgebruik.

Deze kunstenaars hadden de weg gevonden naar het grootse gebaar. Hun abstracte werken leken perfect aan te sluiten bij moderne kunst -ik moest aan Mondriaan denken en aan de Stijl, die nu zoveel aandacht krijgen in musea. Hun medium was echter textiel.

Ik moest ook aan de prachtige quilts van Gee’s Bend denken. De grootsheid, het contrastrijke  kleurgebruik en de eenvoudige vormen van de quilts van zwarte quiltmakers uit Gee’s Bend in het arme en geisoleerde zuiden van Amerika hebben overeenkomsten met het werk van deze moderne textielkunstenaars. Een duidelijk verschil is echter de scherpte van de lijn. De moderne textielkunstenaars zijn duidelijk gewend hun vormen met het mes te snijden en met de naaimachine aan elkaar te zetten.

Gerri Spilka, Interactions #8

Gerri Spilka, Interactions #10

Nancy Crow als inspirator

Het boek en de tentoonstelling[1] waarvan het boek de catalogus bleek werd samengesteld door Nancy Crow , een baanbrekende art quilter uit Amerika, pionier en promotor van de art quilt. Veertig jaar geleden was ze stichter van de beroemde Quilt National, een tentoonstelling in Amerika, die nog steeds om de twee jaar wordt gehouden.

Ze heeft zelf vele, uitermate interessante, quilts gemaakt. Een groot aantal is opgenomen in de collectie van Amerikaanse musea. Kenmerkend voor veel van haar werk is het gebruik van strips van effen gekleurde stoffen, die afgewisseld met zwarte stof samen tot levendige, want niet geheel symmetrische strips worden genaaid. Ze heeft een duidelijk idee hoe ze vormen ten opzichte van elkaar in balans kan brengen door gebruik te maken van kleur en grootte. Ze weeft voor- en achtergrond, positieve en negatieve ruimte door haar feilloze kleurgevoel tot interessante composities samen.

De overige kunstenaars hebben duidelijk les gehad van of waren beïnvloed door Nancy Crow. Zij maken in veel gevallen gebruik van haar principes. Hun stoffen zijn effen, vaak zelfgeverfde stoffen, de kleuren zijn helder en contrastrijk en het gebruik van zwart wordt niet geschuwd. Een aantal heeft ook het strip piecing overgenomen. Sommigen gaan zover dat ze dat tot hoofdmotief van hun werk maken.

De patches zijn zeer exact aan elkaar gezet, het werk bobbelt nergens en is zeer perfect en precies afgewerkt. De werken zijn  duidelijk gemaakt door kunstenaars die de principes en technieken van de quilt door en door kennen, maar ze wijken af van de traditie. Niet alleen in hun kleurgebruik, zoals ik al zei, maar ook in de opbouw van hun werk.

Karen Schulz, The Unexpected Beauty of Green 2

Karen Schulz, The unexpected Beauty of Green
Foto door Mark Gulezian

Karen Schulz, Say Whaaat. Foto door Mark Gulezian

Karen Schulz, Say Whaaat
Foto door Mark Gulezian

Opbouw

Bij sommigen van hen zie je het grid – het rooster van zich herhalende onderdelen-, dat zo kenmerkend is voor de traditionele quilt nog terug. De vaak licht gebogen uit de hand gesneden vormen worden herhaald, maar niet allemaal op dezelfde manier. Soms worden de patronen gedraaid, waardoor het moeilijk is om te herkennen dat het in feite om een herhaling gaat; soms staan de patronen vergroot en verkleind naast elkaar.

Anderen hebben het grid verlaten, ondanks het feit dat je als je goed kijkt wel kunt zien dat het werk opgebouwd is uit kleinere stukken. De totale compositie loopt subtiel over delen heen en vertoont een robuust overall patroon.

Doorpitten

Ook het quiltwerk wijkt af. In veel traditionele quilts vertelt het quiltwerk een eigen verhaal vooral in de randen, waar het quiltwerk van prachtige, meanderende figuren – veren of bladeren – een hoofdrol speelt. In moderne quilts zie je vaak vlakken, die totaal gevuld zijn met quiltwerk in de vorm van spiralen, rondjes of driehoeken, die vrij uit de hand machinaal gestikt zijn. Bij art quilts zie je soms het tegenovergestelde: het quiltwerk speelt geen rol meer, is bijna verdwenen en blijft beperkt tot een paar lijnen, die als enige functie het bijeenhouden van de lagen hebben.

De werken, waar we het hiér over hebben, zijn meestal doorgestikt met een eenvoudig patroon van dicht bij elkaar gelegen rechte lijnen. Zo precies naast elkaar gelegen, dat je tot de conclusie moet komen dat veel van deze kunstenaars voor hun quilten een long arm machine gebruiken. Soms volgen de evenwijdige lijnen, als een echo, de vorm van de patch of een onderdeel van de grotere compositie en benadrukken deze daardoor. Zo ondersteunt het quiltwerk het geheel eerder dan dat het een eigen verhaal vertelt.

Connie Carrington, Glimpse of my New Country. Foto door Jeff White

Connie Carrington, Glimpse of my New Country
Foto door Jeff White

Sfeer

Kunstwerken zeggen door compositie, kleurgebruik en vormen vaak veel over de maker. Door de grootte van het patroon en het vele gebruik van zwart ademen deze werken een durf, ja zelfs stoutmoedigheid uit, die traditionele quilts als gevolg stof- en kleurkeuze meestal missen. Waar traditionele quilts gericht zijn op de verbeelding van het aangename, het schone of het vrolijke, lijken deze werken een tweede laag te kunnen aanboren. De makers weten dat het leven niet alleen bestaat uit sunshine and flowers; ze erkennnen dat er naast hoogtepunten ook dalen zijn. Met behulp van kleurcontrasten tonen ze dat ook in hun werk en geven het zo diepgang. Hun kunst is meer dan alleen mooi, het is een duidelijk statement. De werken stralen van kracht en zelfverzekerdheid. De kracht, zelfverzekerdheid én trots van de maker, die duidelijk ergens voor staat. Het is precies daarin dat ze oók verschillen van moderne quilts.

[1] In 2017 is deze tentoonstelling gevolgd door een tweede: Color Improvisations 2, die dit voorjaar en deze zomer in verschillende musea in Duitsland te zien was. Opvallend is dat er veel Amerikaanse en Duitse kunstenaars aan hebben deelgenomen, maar dat Nederlandse kunstenaars geheel ontbreken.

Elizabeth Brandt, Flight Plan. Foto door Kuhnle + Knodler Fotodesign

Elizabeth Brandt, Flight Plan
Foto door Kuhnle + Knodler Fotodesign